Fatadawlygyň döwülmegi metal bölekleriniň döwülmeginiň esasy görnüşlerinden biridir. Wöhleriň nusgawy ýadawlyk eseri çap edileli bäri, dürli ýüklerde we daşky gurşaw şertlerinde synag edilende dürli materiallaryň ýadawlyk aýratynlyklary doly öwrenildi. In engineenerleriň we dizaýnerleriň köpüsi ýadawlyk meselesini gören hem-de köp sanly tejribe maglumatlary toplanan hem bolsa, ýadawlyk döwüklerinden ejir çekýän enjamlar we maşynlar henizem köp.
Mehaniki bölekleriň ýadawlygynyň döwülmeginiň köp görnüşleri bar:
* Çalyşýan ýükleriň dürli görnüşlerine görä, ony bölmek bolar: dartyş we gysyş ýadawlygy, egilmek ýadawlygy, burulýan ýadawlyk, kontakt ýadawlygy, titremäniň ýadawlygy we ş.m .;
* Fatadawlygyň döwülmeginiň (Nf) umumy siklleriniň ululygyna görä, oňa bölünip bilner: ýokary sikl ýadawlygy (Nf ＞ 10⁵) we pes sikl ýadawlygy (Nf ＜ 10⁴);
* Hyzmatdaky bölekleriň temperaturasyna we orta şertlerine görä ony bölüp bolar: mehaniki ýadawlyk (adaty temperatura, howadaky ýadawlyk), ýokary temperatura ýadawlygy, pes temperatura ýadawlygy, sowuk we yssy ýadawlyk we poslama ýadawlygy.
Onlyöne diňe iki esasy görnüş bar, ýagny gyrkym stresinden döreýän gyrkym ýadawlygy we adaty stres sebäpli dörän adaty döwük ýadawlygy. Fatadawlygyň döwülmeginiň beýleki görnüşleri, dürli şertlerde bu iki esasy görnüşiň jemidir.
Köp bölek bölekleriniň döwülmegi esasan aýlaw egilmek ýadawlygydyr. Aýlanma egilmek ýadawlygy döwülende, ýadawlygyň çeşmesi meýdany adatça ýüze çykýar, ýöne kesgitli ýer ýok we ýadawlyk çeşmeleriniň sany bir ýa-da birnäçe bolup biler. Fatadawlyk çeşmesiniň zonasynyň we soňky döwük zonasynyň otnositel pozisiýalary, adatça, miliň aýlanmagyna görä burç bilen tersine öwrülýär. Bulardan, miliň aýlanma ugruny ýadawlyk çeşmesiniň we iň soňky döwük sebitiniň deňeşdirilen ýerinden çykaryp bolar.
Miliň üstünde uly stres konsentrasiýasy bolanda, ýadawlygyň köp çeşmesi bolup biler. Bu pursatda iň soňky döwük zolagy miliň içine geçer.
